De dirigenten van de schola
Met een dirigent staat of valt een muziekvereniging. Hij of zij leidt het ensemble, koor of orkest, inspireert de muzikanten, zoekt de uit te voeren werken uit en zal proberen het hoogst haalbare te bereiken. In de vorige paragrafen van dit hoofdstuk zijn het ontstaan en de ontwikkeling van de schola al uitgebreid aan bod gekomen en gaandeweg zijn er ook enkele dirigenten genoemd, maar in deze paragraaf komen zij specifiek aan bod. Sommige dirigenten hebben langere tijd ‘op de bok’ gestaan, andere korter.
Adam van den Bosch
Adam van den Bosch is de eerste geweest en tegelijk heel belangrijk, want onder zijn leiding is de overstap gemaakt van de Schola Major naar de Schola Cantorum. Daarmee werd de schola ook het vaste kerkkoor van de Rozenkranskerk, een ingrijpende ontwikkeling. Muzikaal als hij was, was hij ook dirigent van het K.A.B-koor ‘Zang Na Arbeid’ dat repeteerde in hun thuishaven, het Bondsgebouw aan de Sint Janstraat in Oosterhout. Naast de profane werken die hij met dit koor instudeerde had Adam zich speciaal toegelegd op de gregoriaanse gezangen. Daarvoor had hij goede contacten gelegd met de paters benedictijnen van de Sint Paulusabdij, met name met pater Steures (zie zijn portret in hoofdstuk 5). Hij wist daar te bereiken dat, naast de gebruikelijke repetitieavond van de schola, iedere zaterdagavond nog eens de wisselende gezangen van de zondag daarop werden doorgenomen. Dat gebeurde dan in een van de spreekkamers van de abdij en ditmaal onder leiding van pater Steures zelf, met het resultaat dat de gezangen nog verder werden geperfectioneerd en ze tijdens de zondagse mis ‘stonden als een huis
Onder de leiding van Adam van den Bosch werd het niveau hoog en wel zodanig dat het opviel bij de KRO. Dus kwam de uitnodiging om een rechtstreekse radio-uitzending te verzorgen vanuit de Rozenkranskerk. Dat was in 1958. Na deze uitzending volgde er nog een hele reeks van H. Missen en ook enkele Versperdiensten. Adam studeerde met de schola behalve het gregoriaans na verloop van tijd ook met mate meerstemmige muziek in. Zo zong het koor met veel succes een driestemmige mis voor mannenkoor van Antonio Lotti op een van de traditionele jaarlijkse korendagen van het dekenaat. En er waren meer mooie wapenfeiten. Vast blijft staan dat Adam van den Bosch een echte specialist was op het gebied van de gregoriaanse kerkzang. Helaas werd hij ernstig ziek en op 26 november 1964 is hij op slechts 57-jarige leeftijd overleden. Iedereen was aangeslagen. Hoe moest het nu verder met de Schola.
Huub Bartz
Pastoor Froger aarzelde niet. Hij vond dat er een beroepsdirigent/organist moest komen. Huub Bartz trad aan in 1965. Enthousiast als hij was zette hij de voorzichtige pogingen van Adam van den Bosch om meerstemmigheid in te voeren voort, want Huub was immers ook de dirigent van het dameskoor. Hij was van alle markten thuis. Naast vakman was hij een joviale en toegankelijke persoon en hij wist het koor op een nog hoger plan te brengen. Hij had een uitgebreid netwerk en die kennis brachten hem en het koor tot buiten de grenzen van Oosterhout en zelfs buiten Nederland. Er volgden onder zijn leiding vele radio-uitzendingen. In verband met zijn werkzaamheden aan het Sweelinckconservatorium in Amsterdam moest Huub de schola en het Mariakoor in de beginjaren zeventig vaarwel zeggen. En wie, wie moest deze onnavolgbare dirigent/organist op gaan volgen?
Broeder Vigilius
Dat werd Broeder Vigilius, die al langer in beeld was. Hij was een van de organisten die regelmatig onder Huub Bartz had gewerkt en ook al eens een enkele keer was ingevallen als dirigent. “D’n broeder”, zoals deze integere en muzikale mens genoemd werd, was uiteindelijk bereid om tijdelijk de zaken over te nemen totdat er een andere en vaste dirigent zou zijn benoemd. In de tussenliggende periode studeerde hij vooral de gregoriaanse gezangen in, zowel met het heren- als met het dameskoor, en daarnaast ook de in opkomst zijnde Nederlandstalige liederen. De persoon van broeder Vigilius was voor het koor een uitkomst, maar hij deed het onder de strikte voorwaarde: geen meerstemmige muziek! Dank zij zijn grote inzet werd een moeilijke periode overwonnen. Hij heeft beslist een zucht van verlichting geslaakt toen er in 1984 een nieuwe dirigent werd benoem
Huub Leijten
Huub Leijtennam het stokje van ‘d’n broeder’ over en ging voortvarend aan de slag, precies zoals pastoor Jan van den Bosch zich dat had voorgesteld. Bij zijn introductie riep de pastoor het dames- en herenkoor enthousiast toe: ‘Ik heb een nieuwe dirigent!’ Hij had veel vertrouwen in de capaciteiten van deze jonge dirigent. In de beginperiode van Huub studeerde en dirigeerde Gerard van Gool de gregoriaanse gezangen nog in, maar spoedig ontfermde Huub zich daarover, totdat alles onder zijn leiding gebeurde. Hij zette in korte tijd het gemengd Mariakoor weer ‘op de kaart’ en de trouwe kerkbezoekers konden weer genieten van meerstemmige muziek waarvan ze, door nood gedwongen, een aantal jaren verstoken waren gebleven. Als dirigent heeftHuub Leijtengrote betekenis gehad voor zowel de schola als voor het dameskoor, maar eind 1989 gaf hij te kennen te vertrekken. Weer moest er omgezien worden naar een nieuwe dirigent.
Broeder Vigilius
Broeder Vigilius was weer bereid om het hiaat tijdelijk op te vullen en, zoals wij van hem gewend waren, deed hij het ook nu weer met plezier en volle inzet. Hij ging gewoon op de oude voet verder. Op donderdagavond om zeven uur precies begon hij met de schola de gregoriaanse gezangen te repeteren en de Nederlandse liederen door te nemen. Om half acht was het een korte pauze en deelde hij een rolletje zuurtjes uit, waarna we weer fris en monter tot acht uur doorzongen. Meestal zat de repetitie er voor de heren dan op en ging ‘d’n broeder’ met frisse moed verder met het dameskoor, want dat begon om acht uur.
Geconcludeerd kan worden dat broeder Vigilius van onschatbare waarde is geweest voor de Mariakerk, maar iedereen was blij voor hem toen er een volgende dirigent werd aangenomen en de broeder het iets rustiger aan kon gaan doen. De foto hierboven van broeder Vigilius is van 3 februari 2012.Steven OomenenSjef Mertenstrotseerden die dag de sneeuwstorm en zochten broeder Vigilius op in het broederhuis in Huijbergen. ‘D’n broeder’, stokdoof intussen, toonde niettemin volop belangstelling.
Wout Kwakernaat
Wout Kwakernaat, Bredanaar, bleek niet alleen een joviale man te zijn, maar naast een goede pianist was hij ook componist. Hij werd in 1990 benoemd als de nieuwe dirigent. Wout heeft gedurende zeventien jaar als dirigent voor het Mariakoor gestaan en was daarmee de allerlaatste die de muzikale leiding van dit koor had. Eerlijk als hij was, vertelde hij dat hij geen kaas had gegeten van het gregoriaans en dat hij de schola daarmee niet kon helpen. Dus nam broeder Vigilius deze taak weer op zich. Tijdens de repetities bij de meerstemmige muziek begeleidde hij op de piano en in de kerk op orgel.
Toen het bestuur van de broeders in Huijbergen besloten had dat het broederhuis aan de Huize Limburgstraat in Oosterhout verkocht zou worden en dat de daar nog wonende broeders moesten verhuizen naar Huijbergen, moest broeder Vigilius ook noodgedwongen Oosterhout verlaten. Dat was ingrijpend voor hem, maar ook voor iedereen die in Oosterhout op de een of andere manier met hem te maken heeft gehad. En ook de schola moest weer uitkijken naar iemand die het gregoriaans in de vingers heeft
Rudi Oomen
Dat werd, tot op de huidige dag, Rudi Oomen, al jaren lid van de schola. Hij werd door het parochiebestuur in 2004 gevraagd om de leiding op zich te nemen. Rudi boezemde vertrouwen in. Hij nam de uitdaging aan en ging zich verdiepen en zich verder bekwamen in het gregoriaans, met na verloop van tijd als resultaat: een lekker en soepel zingende schola. Zo gingen we op de eenmaal ingeslagen weg verder. Rudi repeteerde met de mannen van de schola het gregoriaans en Wout met het gemengde Mariakoor de meerstemmige muziek.
In de zeventig jaar dat de Schola Cantorum haar beste beentje heeft voorgezet is dat gedaan onder slechts een zestal dirigenten die er langere tijd voor hebben gestaan: Adam van denBosch, HuubBartz, broeder Vigilius,Huub Leijten, Wout Kwakernaat en Rudi Oomen. Daarnaast waren er nog enkelen die tijdelijk hebben waargenomen totdat er weer een dirigent voor langere tijd werd benoemd. Deze heren moeten ook niet vergeten worden: Fons Staal (afkomstig uit het mannenkoor van de Sint Jan), de heer Willems, woonachtig in Breda en de scholaleden Gerard van Gool en Bernard Koning ter Heege.
De organisten van de schola
Organisten zijn evenzeer belangrijk, want zij ondersteunen het koor en hebben ook een zelfstandige en inspirerende rol in een liturgische viering. Ook hier geldt hetzelfde als bij de tussentijdse dirigenten: sommigen onder hen vonden het de gewoonste zaak van de wereld om in te vallen als er een beroep op hen werd gedaan. Zo bespeelde vanaf1965 inde periode van Huub Bartz Jac. Verhoeven vaak het orgel en ook Harry van der Avoird mag hier niet worden vergeten. Mej. Anneke Olislagers en de heer Wesselingh (inderdaad, de vader van … ) begeleidden regelmatig de zangers bij de doordeweekse rouw- en trouwdiensten. Verder vielen Louis Groen in ’t Woud en Lia Bekker een enkele keer in. broeder Vigilius was altijd bereid om achter het orgel plaats te nemen en ookJan Broedersviel in als dat nodig was en als hij er tijd voor vrij kon maken.
Frans Trimbach genoot wel bijna de grootste waardering, maar onder dirigentHuub Leijtenbleek Edwin Smulders gedurende vier jaar ook een groot talent. Daarna was het René van Assche die achter hetzelfde orgel plaats nam. Joep Moonen was nooit te beroerd om een keer in te vallen als hem dat gevraagd werd en zo ook Wout Kalkman. Maar de dirigenten zelf konden er ook wat van: Huub Bartz,Huub Leijtenen Wout Kwakernaat
Broeder Vigilius aan het orgel in de Mariakerk bij een repetitie van de schola in 2004. Toon Oomen, zoontje van Bas en kleinzoon van Rudi, kijkt geïntrigeerd toe. Op de achtergrond Janus Mertens.
Oorkonde, op 15 maart 2009 in Huijbergen door de schola aangeboden aan broeder Vigilius ter gelegenheid van zijn 90e verjaardag en uit dankbaarheid voor zijn langdurige en grote verdiensten voor het koorleven in de Mariakerk in Oosterhout.
Onderonsje tussen d’n broeder en der Rudi op 15 maart2009 inHuijbergen na de overhandiging van de oorkonde.
De repetitielokalen van de schola
Een repetitielokaal is voor een muziekgezelschap heel belangrijk. Het is een plek waar de leden van een muziekvereniging elkaar ontmoeten, musiceren, maar ook ontspannen. Alles op zijn tijd. En in het geval van de schola was het al niet anders. Eén ding stond als een paal boven water: Het biljartspel moest beoefend kunnen worden en na een ‘bakske’ koffie in de pauze was het wel zo fijn als na de repetitie genoten kon worden van iets sterkers dan koffie! Met andere woorden: er werd doorgaans gerepeteerd in een café.
Adam van den Bosch was behalve een muzikaal en deskundig koorleider ook beminnelijk en wijs. En nog slim ook. Op zeker moment werd Jan Teuben door hem uitgenodigd om tot de schola toe te treden. Jan was erg verbaasd; hij kende geen noot zo groot als een huis! Sterker nog, hij had zelfs nog nooit gezongen. Maar het leek hem wel wat; een mooie vrijtijdsbesteding. En dus werd Jan lid. Spoedig bleek, waarom Adam hem had gevraagd: de schola zat verlegen om repetitieruimte en de schoonouders van Jan Teuben dreven een café aan de Koningsdijk, nabij de loswal. Gedurende een aantal jaren verleende de familie Van den Elshout ons een gastvrij onthaal. Een enkele maal werd ook gebruik gemaakt van het Theresiapatronaat, gelegen aan de Rulstraat 25, de thuishaven van dirigent Adam van den Bosch.
Het café van de gezusters Van Tilburg aan de Bredaseweg was ook zo’n gastvrij adres en zij presteerden het zelfs dat de cafédeur op slot ging zodra de laatste zanger binnen was! Ook niet te vergeten: het etablissement van ‘Sus’ Verkooijen, eveneens aan de Bredaseweg. Het volgende adres waar de schola aanmeerde was café Sluis I, gevestigd aan de Wilhelminalaan, waar we een aantal jaren op rij zijn geweest en daar repeteerden in een kleine gelagkamer. Het volgende succesvolle adres was het café van Put-Bruijns aan de Leijsenhoek (later werd dit café omgedoopt in ‘Het Pauske’ en momenteel heet het ‘De Kloek’). En nu reeds twintig jaar op rij wordt er gerepeteerd in het zeer gastvrij buurthuis ‘De Pannehoef’ aan de Wilhelminalaan.
Repetitie van de schola op maandagmiddag 2 april 2012 inhet buurthuis de Pannehoef.